Wladysław Reymont – Chłopi – Obrzędy i obyczaje chłopskie

Powieść Władysława Reymonta Chłopi zawiera bogaty opis obrzędów i obyczajów, które scalały wiejską zbiorowość. Obrzędy i obyczaje, ustalone przez wielowiekową tradycję, związane są z religją i pracą. Właśnie społeczność lipecka żyje według roku obyczajowo-obrzędowo-liturgicznego. Składają się na niego, oprócz wielkich świąt religijnych, chrzciny, śluby, wesela, pogrzeby, zwyczaje ludowe, zabawy, praca, wróżby.

Według ustalonego porządku przebiegała uczta wigilijna: Uroczysta cichość zalegała izbę. Boryna się przeżegnał i podzielił opłatek pomiędzy wszystkich, pojedli go ze czcią, kieby ten chleb Pański (…) A chociaż głodni byli, boć to dzień cały o suchym chlebie, a pojadali wolno i godnie. 

Obyczaj rządził wyprawianiem chrzcin, czy przygotowaniami do ślubu i wesela. Chrzciny rozpoczynały się w kościele, a kończyły rytualnym obchodzeniem czterech kątów domu i odpędzaniem złego od nowo narodzonego dziecka. Gromada lipecka była wiary chrześcijańskiej, ale wierzenia społeczności miały swe korzenie w wierzeniach pogańskich, np: w Zaduszki po mszy za dusze zmarłych parobek Boryny, Kuba wychodził z kościoła, szedł na cmentarz i na starych grobach rozrzucał okruchy chleba dla dusz czyśćcowych.

Długie i zawiłe były rozmowy ze swatami podczas zalotów, o czym świadczą przygotowania Boryny do wesela- posłanie z wódką, zmówiny, zaręczyny zapowiedzi, wreszcie ślub i wesele, oczepiny i przenosiny panny młodej do domu pana młodego. Ważne były obrzędy związane z pracą na roli jak np. sianokosy, w czasie których stosowane były reguły obyczajowe ustalone wielowiekową tradycją, czy tradycyjne jarmarki, które prezentowały dorobek pracy w polu i zagrodzie. W powieści Reymont przedstawia obyczaj przyjmowania księdza przybywającego po kolędzie i obdarowywanie go za duszpasterską posługę, spotkania chłopów w karczmie, śmigus dyngus, wieczory, w czasie których kobiety wspólnie szatkowały kapustę, darły pierze, przędły len, przy tym śpiewając ludowe pieśni.

Tradycje i obyczaje dawały poczucie bezpieczeństwa, jednoczyły wszystkich ludzi. Każdy, kto należał do tej społeczności musiał podporządkować sie jej wymaganiom, żyć według określonych zasad i norm, gdyż przekroczenie ich groziło wyrzuceniem ze społeczeństwa.