Liberalizacja artykułów rolnych przez WTO – Światową Organizację Handlu

W okresie działalności GATT dokonano szerokiej liberalizacji artykułów przemysłowych. Zupełnie jednak pominięto kwestię towarów rolnych. Przełom w tej kwestii przyniosła dopiero Runda Urugwajska, która miała na celu nie tylko wprowadzenie większej dyscypliny, ale również przewidywalności do handlu rolnego poprzez zapobieganie restrykcjom (Puślecki, Skrzypczyńska 2011). Efektem rokowań było zawarcie Porozumienia w sprawie Rolnictwa, a także Porozumienia w sprawie Barier Sanitarnych i Fitosanitarnych. To pierwsze dotyczyło środków polityki handlowej, zaś drugie regulowało stosowanie środków ochrony sanitarnej i fitosanitarnej (Hagemejer, Michałek 2012).

Porozumienie rolne, składające się z 12 części, miało zostać zrealizowane w okresie 6 lat (1995 r. – 2001 r.). Dotyczyło ono trzech głównych obszarów, w których miały dokonać się postanowienia liberalizacyjne: dostępu do rynku, redukcji subsydiów eksportowych oraz wsparcia wewnętrznego.

Dzięki przeliczeniu środków pozataryfowych z lat 1986-88 na cele ekwiwalentne, czyli innymi słowy taryfikacji, możliwe było ułatwienie w dostępie do rynku. Przeliczone cła kolejno związano w listach koncesyjnych i obniżono o 36% w krajach rozwijających się. Jeśli przeliczone cła okazywały się zbyt wysokie, państwa musiały określić kwoty minimalnego dostępu do rynku.

W ramach wsparcia eksportu, członkowie WTO zobligowali się do zredukowania subsydiów eksportowych o 36%, jak również do redukcji wolumenu subsydiowanego eksportu o 21% (Hagemejer, Michałek 2012).

Jeśli chodzi o zobowiązanie krajów członkowskich WTO do zmniejszenia wydatków na wsparcie wewnętrzne w rolnictwie, ogólny poziom takiego wsparcia (AMS) miał zostać obniżony o 20%. Redukcja ta odnosiła się do środków bezpośredniego wsparcia zniekształcających handel, zapisanych w listach zobowiązań krajów członkowskich. Jeśli wartość środków dla określonych produktów jest mniejsza niż 5% wartości produkcji krajów rozwiniętych, wówczas środki nie są zapisane na listach zobowiązań, zgodnie z zasadą de minimis.

Powyższe rozwiązania wdrażane były stopniowo w życie w kolejnych latach. Uważa się jednak, iż mimo tych działań, skala liberalizacji artykułów rolnych była wciąż niewielka. Członkowie WTO wyrazili zatem konieczność rozpoczęcia dalszych rokowań w celu liberalizacji handlu rolnego (Hagemejer, Michałek 2012). Podczas ich pierwszej fazy, rozpoczętej w 2000 r., a zakończonych w 2001 r., 126 państwo członkowskich WTO zaprezentowało 45 propozycji negocjacyjnych, a także 3 dokumenty mające charakter techniczny. Druga faza rokowań miała już charakter nieformalny. Podczas niej dyskutowano tematycznie, uwzględniając więcej technicznych szczegółów. Gdy tylko rozpoczęła się Runda Doha, negocjacje w sprawie rolnictwa stały się elementem pakietu Dohijskiej Agendy Rozwoju. Postanowiono, że do 31 marca 2003 r. powinny zostać przyjęte przyszłe zobowiązania, tuż przed rozpoczęciem konferencji ministerialnej WTO w Cancun (Puślecki, Skrzypczyńska 2011).

Kolejne fazy negocjacji miały na celu stworzenie dokumentu stanowiącego podstawę przyszłych zobowiązań. W 2002 r. Stuart Harbinson, ówczesny przewodniczący sesji komitetu Rolnego WTO, przedstawił plan negocjacji rolnych – plan Harbinsona, który uwzględniał wszystkie oferty złożone przez kraje członkowskie organizacji. Podczas konferencji ministerialnej w Cancun, która miała stanowić podstawę dalszych negocjacji po to, by zamknąć je, zgodnie z postanowieniami, do 2005 r., doszło do ponownego braku porozumienia. Na niepowodzenie złożyła się przede wszystkim opinia grupy G-20, czyli grupy reprezentującej interesy państw rozwijających się, która domagała się lepszego dostępu do rynków krajów rozwiniętych.

Impas w negocjacjach przełamało dopiero spotkanie w Genewie w 2004 r., kiedy to opracowano porozumienie będące podstawą do dalszych negocjacji. Poruszono wówczas kwestie dostępu do rynków, wsparcia wewnętrznego oraz wsparcia eksportu. Ostateczne decyzje dotyczące dalszej liberalizacji artykułów rolnych, miały zostać podjęte na konferencji ministerialnej w Hongkongu w 2005 r., która w istocie kontynuowała wcześniej podjętą liberalizację. Tym razem wsparcie wewnętrzne miało być redukowane w trzech przedziałach w zależności od jego wysokości. W kwestii dostępu do rynku postanowiono, iż cła będą redukowane w zależności od poziomu cła ad valorem w czterech przedziałach. Zdecydowano również, iż kraje rozwijające się powinny wyeliminować subsydia do produkcji bawełny do końca 2006 r. (Puślecki, Skrzypczyńska 2011).

Podczas negocjacji w lipcu 2006 r. w Genewie, Komitet ds. Negocjacji Handlowych zaprezentował propozycje dalszych zobowiązań w sprawie handlu rolnego, które zawarto w dokumencie Draft possibile modalities on Agriculture. Na ich podstawie, do końca 2013 r. państwa rozwinięte miały za zadanie zlikwidować subsydia eksportowe. Ponadto miała nastąpić dalsza redukcja wsparcia wewnętrznego oraz eliminacja środków wspomagających eksport przez państwowe przedsiębiorstwa handlowe. Ponownie jednak nie udało się wypracowań kompromisu. Dyrektor WTO, Pascal Lamy zdecydował się w tej sytuacji zawiesić rokowania do odwołania.

Kolejna próba podjęcia rokowań nastąpiła w 2007 r. podczas Światowego Forum Ekonomicznego w Davos. Wówczas, znaczna część ministrów handlu wyraziła chęć kontynuowania negocjacji w ramach Rundy Doha. Stąd, w marcu 2007 r., najwięksi uczestnicy rokowań zebrali się w Londynie i Genewie. Ze względu na zbyt wolne tempo obrad i ponowny brak kompromisu, zdecydowano się kontynuować negocjacje w Genewie w 2008 r. Rokowania prowadzone były na bazie nowej wersji dokumentu, podobnego do tego z 2006 r. Ponownie redukcje miały obejmować trzy najważniejsze obszary: wsparcie wewnętrzne, wsparcie eksportu i dostęp do rynku z pewnymi modyfikacjami. Z powodu braku porozumienia w kwestii specjalnego mechanizmu zabezpieczającego, który pozwalałby państwom rozwijającym się podnieść cła w sytuacji wzrostu importu produktów rolnych lub znacznego spadku ich cen (Puślecki, Skrzypczyńska 2011), kolejne rokowania musiały zakończyć się fiaskiem. Zwolennikami liberalizacji artykułów rolnych było USA i UE, ale wciąż w grupie oponentów pozostawały Chiny i Indie, a także inne kraje wysoko rozwinięte, m.in. Norwegia, Szwajcaria czy Japonia.

Podczas VII Konferencji Ministerialnej WTO w 2009 r. w Genewie, David Walker, przewodniczący ówczesnej grupy ds. negocjacji rolnych, zobowiązał się do opracowania raportu podsumowującego dotychczasowe osiągnięcia w sprawie liberalizacji handlu rolnego. Opublikował go w kwietniu 2011 r. załączając tekst porozumienia z lipca 2008 r. Zakończenie rokowań w sprawie handlu rolnego okazało się jednak ponownie niemożliwe ze względu na rosnące nieporozumienia, m.in. w sprawie wysokości zobowiązań w grupie ds. dostępu do rynku produktów nierolniczych (Puślecki, Skrzypczyńska 2011).