Struktura i członkostwo WTO – Światowej Organizacji Handlu

Organem stojącym na czele Światowej Organizacji Handlu jest Konferencja Ministerialna składająca się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich (Czubik 2004). Spotyka się ona co najmniej raz w ciągu dwóch lat (Puślecki 2011). Głównym zadaniem organu jest podejmowanie działań mających na celu wykonywanie funkcji organizacji (Czubik 2004). Częstsze spotkania, niż było to w przypadku GATT, wynikają z chęci utrzymania i potwierdzenia wiarygodności zasad organizacji. Jednakże, bardzo często konferencje te wiążą się z nieefektywną pracą ministrów, szczególnie reprezentujących kraje nie będące najważniejszymi graczami. WTO wciąż stara się usprawnić tą kwestię wnosząc innowacyjne rozwiązania (Hoekman, Kostecki 2011).

Kolejnym istotnym organem WTO jest Rada Generalna, spotykająca się do 12 razy w ciągu roku, pomiędzy spotkaniami Konferencji Ministerialnych. Zajmuje się głównie rozwiązywaniem bieżących problemów organizacji oraz zapewnieniem współpracy WTO z innymi organizacjami międzynarodowymi (Czubik 2004). Średnio, ok. 70% stron WTO bierze udział w sesji Rady. W zależności od potrzeby, Rada przekształca się albo w Organ Rozwiązywania Sporów WTO, albo w Organ Przeglądu Polityki Handlowej. Radzie podporządkowane są także rady pomocnicze: Rada do spraw Handlu Towarami, Rada do spraw Usług, Rada do spraw Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (Hoekman, Kostecki 2011). Ich funkcje są nadzorowane przed Radę Generalną. (Czubik 2004). Rady pomocnicze mają także uprawnienie do pozyskiwania innych organów pomocniczych. Przykładowo, przy Radzie ds. Handlu Towarami funkcjonują komisje ds. antydumpingu, subsydiów, technicznych barier w handlu itp. (Hoekman, Kostecki 2011).

Powołane są również komitety zajmujące się umowami pluraletarnymi. Dotyczą tylko tych członków, którzy takowe umowy podpisali. Mają one obowiązek informować o swoich poczynaniach Radę Generalną, lecz ta nie ma wpływu na ich kierunek.

Głowami wszelkich rad, komitetów, komisji, podkomisji czy grup roboczych są zazwyczaj poszczególni członkowie organizacji, reprezentujący największe potęgi gospodarcze (Hoekman, Kostecki 2011).

Sekretariat Światowej Organizacji Handlu ma swą siedzibę w William Rappard Centre w Genewie. Składa się z ok. 600 osób, wybieranych przez Dyrektora Generalnego, stojącego na czele Sekretariatu. Oprócz tłumaczy i personelu pomocniczego, większość pracowników stanowią ekonomiści, prawnicy, informatycy czy finansiści (Latoszek, Proczek 2006). Do obowiązków Sekretariatu należy głównie zapewnienie pomocy technicznej i logistycznej, w tym chociażby organizowanie spotkań najwyższych organów czy dostarczanie archiwalnej dokumentacji na prośbę komisji lub Rady. Organ ten nie dysponuje wysokimi uprawnieniami do podejmowania inicjatyw. Nie ma prawa do wprowadzania zmian w przyjętych regułach ani do oceny działalności członków. Może z kolei dokonywać okresowych przeglądów polityki handlowej praktykowanej przez członków, co jednocześnie przyczynia się do obniżania kosztów transakcyjnych, dostarczając dystrybucję informacji i przejrzystość. Po 2000 roku, bardzo popularna stała się organizacja warsztatów i seminariów dla krajów rozwijających się, prowadzonych przez pracowników Sekretariatu (Hoekman, Kostecki 2011).

Dyrektora Generalnego WTO mianuje Konferencja Ministerialna, która również określa długość jego kadencji, warunki zatrudnienia oraz obowiązki wybranych przez niego funkcjonariuszy Sekretariatu (Czubik 2004). Obecnym Dyrektorem Generalnym WTO jest Pascal Lamy (Tab. 4), którego pierwsza, czteroletnia kadencja trwała od 1. sierpnia 2005 roku. W 2009 roku, doszło do reelekcji Francuza, który oficjalne objął stanowisko 1. sierpnia 2009 roku. Kompetencje Dyrektora Generalnego są jednak dość ograniczone, podobnie jak prawa Sekretariatu. Przykładowo, nie może on rozpocząć postępowania spornego wobec strony WTO, nawet jeśli niezwykle rażąco naruszyła ona obowiązujące reguły. Dyrektor Generalny ma również znikomy wpływ na temat dziennych obrad (Hoekman, Kostecki 2011).

Budżet WTO zasilany jest głównie wpłatami członkowskimi, a ich wysokość zależy od udziału w handlu światowym oraz PKB danego państwa. Gromadzone są również fundusze powiernicze, które przeznaczane są na wsparcie techniczne oraz szkolenia dla państw słabiej rozwiniętych (Latoszek, Proczek 2006). Budżet Sekretariatu na 2012 rok wynosi 196 mln CHF.

Podejmowanie decyzji na forum WTO odbywa się na zasadzie konsensusu, co oznacza, że decyzja zostanie zatwierdzona w momencie, gdy nie dojdzie do sprzeciwu żadnej ze stron. W przeciwnym razie, dochodzi do głosowania. Konferencja Ministerialna oraz Rada Generalna podejmuje decyzje na zasadzie większości głosów. Większości trzech czwartych głosów wymaga interpretacja klauzul WTO zaś poprawki wraz z akcesją zostają przyjęte większością dwóch trzecich głosów (Czubik 2004).

Jeśli chodzi o akcesję do Światowej Organizacji Handlu, do tzw. członków pierwotnych należą kraje, które podpisały akt ustanawiający WTO w 1995 r. dodając listę swoich koncesji. Członków wtórnych wybiera się większością dwóch trzecich głosów wszystkich stron WTO (Polska w WTO… 2002). Obecnie, organizacja liczy 159 członków oraz 25 obserwatorów.

Podstawowym warunkiem, jaki dany kraj jest zobligowany spełnić by móc ubiegać się o status członka WTO jest posiadanie autonomii w wymianie handlowej. Pierwszym krokiem całej procedury akcesyjnej jest zgłoszenie przez rząd danego państwa chęci akcesji do Dyrektora Generalnego. Następnie otrzymuje ono status obserwatora, po czym przechodzi przez cztery, następujące etapy:

1.      tell us about yourself – kandydat dostarcza szczegółowych informacji na temat swojego systemu handlu

2.      work out with us individually what you have to offer – na tym etapie kandydat przystępuje do rozmów z poszczególnymi krajami, a zgodnie z zasadą niedyskryminacji, wszelkie wyniki negocjacji muszą zostać przyznane także pozostałym państwom członkowskim. Usuwa się elementy niezgodne z normami WTO

3.      let’s draf membership terms – na tym etapie ustalane są warunki przyjęcia kandydata

4.      the decision – Konferencja Ministerialna podejmuje finalną decyzję o przyjęciu nowego członka. Jeśli decyzja będzie pozytywna, dochodzi do podpisania i ratyfikacji traktatu członkowskiego (Latoszek, Proczek 2006).

Każdy członek WTO ma prawo do wystąpienia z organizacji. Nie tylko zrywa wówczas Umowę WTO, ale również zawarte porozumienia handlowe. Wystąpienie następuje w okresie 6 miesięcy, od momentu złożenia wniosku do Dyrektora Generalnego (Latoszek, Proczek 2006).