Adam Mickiewicz – Pan Tadeusz – Historia w Panu Tadeuszu

Akcja Pana Tadeusza mimo że toczy się w Soplicowie i Dobrzynie, została głęboko osadzona w kontekście polskich i europejskich wydarzeń historycznych na przełomie XVIII i XIX wieku. Fabuła poematu obejmuje czas od 1791 do 1812 roku. Datę końcową przedstawia sam poeta, zaś początkowej możemy się domyślać znając tekst utworu i historię Polski.

1791 r. – Sejm Czteroletni uchwalił Konstytucję 3 Maja. Była to druga na świecie uchwalona w czasach nowożytnych konstytucja państwa. Jednak część szlachty nie zgadzała się z jej postanowieniami, gdyż pozbawiła ich wielu przywilejów szlacheckich.

Zwrócili się o pomoc do carycy Katarzyny II i z jej poparciem została zawiązana w Petersburgu 27 IV 1792 r. Konfederacja targowicka. Akt konfederacji unieważnił Uchwały Sejmu Czteroletniego i Konstytucji 3 Maja. Kilka dni później wojska rosyjskie wkroczyły do Polski, wojna trwała rok i być może udałoby się ją wygrać, gdyby ówczesny król Polski Stanisław August Poniatowski nie przystąpił do targowiczan. W Polsce nastały rządy targowiczan podporządkowane Moskwie.

1793 r. – II rozbiór Polski

1794 r. – Insurekcja kościuszkowska. Mimo początkowych zwycięstw zakończyła się klęską.

1795 r. – III rozbiór Polski – Polska znika z mapy Europy. Część żołnierzy po upadku powstania kościuszkowskiego przedostała się na Zachód w obawie przed prześladowaniem, a następnie do generała Henryka Dąbrowskiego, który z nich sformował Legiony Polskie we Włoszech.

Adam Mickiewicz przywołuje postaci wielkich patriotów, dowódców Legionów. Oprócz Dąbrowskiego Kniaziewicza, Małachowskiego, Giedrójcia i Grabowskiego, którzy w księdze XII pojawiają się w Soplicowie i zatrzymują się na odpoczynek w czasie przemarszu wojsk Księcia Józefa przez Litwę, biorą udział w wielkiej uczcie wydanej przez Sędziego. Często obecny w Panu Tadeuszu motyw Mazurka Dąbrowskiego symbolizuje nadzieje Polaków, związane z Legionami i osobą Napoleona.

1806 r. – cesarz Francuzów, Napoleon I dotarł do Wielkipolski

1807 r. – zostało utworzone Księstwo Warszawskie, czyli namiastka państwa polskiego

Jednym z wątków poematu jest polityczna działalność emisariusza księdza Robaka, któy organizował powstanie na Litwie, aby przygotować naród na wejście Napoleona. Cel swojej misji ksiądz wyjawia w karczmie Jankiela: (…) przed ucztą potrzeba dom oczyścić z śmieci; Oczyścić dom, powtarzam, oczyścić dom dzieci!. Mówiąc dom, miał na myśli ojczyznę, uprzątnąć zdrajców, aby mogła godnie przyjąć swojego wyzwoliciela – Napoleona.

1812 r. – armia francuska i Legiony Polskie w marszu na Rosję dotarły na Litwę, która od 1795 r. w całości znajdowała się pod zaborem rosyjskim. Wszyscy mieli nadzieje na zwycięstwo nad Rosjanami i odzyskanie wolności.