Osiągnięcia i niepowodzenia WTO – Światowej Organizacji Handlu

Światową Organizację Handlu uznano za godziwego kontynuatora GATT, choć jej działalność ma znacznie szerszy wymiar, a wobec tego również i skutki. Postępująca globalizacja sprawia, iż istnieje ogromne zapotrzebowanie na tego typu organizacje (Pawlak 2011).

Najważniejszym osiągnięciem WTO było stworzenie oraz umacnianie stabilnych i trwałych reguł rządzących światowym handlem. Wszyscy członkowie organizacji zobowiązani są nie tylko do eliminacji barier, ale również do zaakceptowania i respektowania jednolitych prawnych rozwiązań i procedur. Dzięki wspólnym zasadom działania, państwa członkowskie, bez względu na pozycję światową, stają przed systemem równoprawnej konkurencji.  W przeciwieństwie do GATT, Światowa Organizacja Handlu zlikwidowała możliwość traktowania części przepisów w sposób uznaniowy przez kraje członkowskie. Warunkiem akcesji do WTO jest do dnia dzisiejszego przyjęcie wszystkich porozumień, co wyraźnie przyczynia się do wzmocnienia systemu (Polska w WTO… 2002).

Kolejnym sukcesem Światowej Organizacji Handlu jest wyraźny wzrost obrotów między państwami w wyniku stopniowej liberalizacji handlu. WTO przyczyniło się nie tylko do znacznej obniżki stawek celnych, ale również doprowadziło do likwidacji innych ograniczeń handlowych (np. dobrowolnych ograniczeń eksportu). Następstwem wolnego handlu jest wzrost gospodarczy, a ten z kolei przyczynia się do wzrostu dobrobytu na świecie. Kumulujący się dochód państw członkowskich WTO to najlepszy środek na pomoc najuboższym regionom świata, ochronę środowiska oraz poprawę standardów socjalnych. Globalny wzrost to również przyczyna nowych inwestycji, miejsc pracy, a w konsekwencji dochodów (Pawlak 2011).

Dzięki postępującej liberalizacji handlu międzynarodowego za sprawą Światowej Organizacji Handlu, poprawiła się sytuacja nie tylko państw najbogatszych, rozwijających się, ale również tych najsłabiej rozwiniętych. Na uwagę zasługuje szczególnie ta druga grupa, która na przestrzeni ostatnich lat poczyniła wyraźne postępy w rozwoju. Przykładowo, Chiny w 1995 r. zajmowały dopiero dziesiąte miejsce pod względem wielkości eksportu na świecie, którego wartość wyniosła wówczas 148,9 mld USD. Prym wiodły zaś Stany Zjednoczone, Niemcy oraz Japonia. W ciągu kilku lat sytuacja zmieniła się diametralnie. Już w 2008 r. Chiny trafiły na drugą pozycję największych eksporterów świata z udziałem 8,7% w światowym eksporcie. W porównaniu z rokiem 1995, w 2008 r. Niemcy stały się lepszym eksporterem niż Stany Zjednoczone. Jeśli chodzi o import, zarówno USA jak i Niemcy utrzymały swoje pozycje na przestrzeni 13 lat. Ponownie zauważa się wyraźny rozwój Chiny w tej dziedzinie.

Na uwagę zasługuje przede wszystkim tempo wzrostu eksportu, jak i importu od 1995 r. W przypadku niektórych państw, wartości odpowiadające tym formom handlu zagranicznego wzrosły nawet trzykrotnie. W 2007 r., łącznie 94,1% światowego eksportu przypadło na  państwa członkowskie WTO. Jest to najlepszy obraz tego, w jak dużym stopniu działalność tej organizacji wpłynęła na pobudzenie i rozwój handlu międzynarodowego (Puślecki 2011).           

Kolejnym, niezwykle istotnym osiągnięciem Światowej Organizacji Handlu jest rozbudowanie systemu rozstrzygania sporów. Cała procedura pozwala chronić interesy członków i skłania do respektowania zasad organizacji. Od momentu powstania WTO do 2005 r. rozwiązano ponad 300 spornych przypadków. Daje to podstawy do stwierdzenia, iż brak możliwości rozwiązywania sporów na forum Światowej Organizacji Handlu, mogłoby przyczynić się do powstania wojen handlowych.[1]

Mimo tak wielu osiągnięć i pozytywnego wpływu WTO na rozwój międzynarodowego handlu, istnieje wiele spornych kwestii, budzących kontrowersje wokół tej organizacji. Oprócz wyraźnych zwolenników WTO, istnieje również grupa przeciwników globalizacji światowej gospodarki, którzy zauważają negatywne wpływy następcy GATT (Kompendium wiedzy… 2011).

Po pierwsze, WTO należy do jednych z najpotężniejszych organizacji na świecie. W efekcie zagrożona jest suwerenność państw członkowskich. Są one wręcz zmuszone do zmian ustanowionych przez siebie regulacji i praw.

Mimo prawnego uwzględniania interesów krajów rozwijających się oraz słabo rozwiniętych, zarzuca się WTO promowanie wyłącznie pozycji krajów najbogatszych. Hasła takie jak: WTO jest zarządzana przez bogatych dla bogatych (Kompendium wiedzy… 2011) są dziś bardzo popularne. Podczas przeprowadzanych negocjacji, najbardziej liczy się głos największych potęg. Mniej znaczące państwa nie mają większego wpływu na zmiany w światowym handlu.

Po trzecie, według krytyków Światowa Organizacja Handlu pozostaje obojętna na skutki liberalizacji handlu wobec praw pracowniczych, pracy dzieci, zdrowia czy ochrony środowiska naturalnego. Dziedziny te niemal nigdy nie są tematem kolejnych rokowań członków organizacji.

Ostatnim punktem budzącym kontrowersje jest brak demokratycznej odpowiedzialności ze strony WTO. Przykładowo, wszelkie rozprawy toczone w ramach procedury rozstrzygania sporów handlowych pozostają zamknięte dla mediów i społeczeństwa (Kompendium wiedzy… 2011).