Józef Baka – Uwagi śmierci niechybnej – Interpretacja i analiza

Wiersz Józefa Baki Uwagi śmierci niechybnej mówi o nieuchronności śmierci.

Utwór swą budową przypomina taniec śmierci danse macabre jeden z najważniejszych motywów średniowiecza dotyczącego śmierci. Poeta ukazuje śmierć poprzez personifikację – jest ona głodna, ma zęby, chwyta i połyka ludzi, siecze kosą. Śmierć dopada każdego bez względu na wiek i pochodzenie. Jest kresem wszystkich istot żywych. W nieustannym pląsie siecze, kogo dopadnie.

Wiersz ma charakter dydaktyczny, podzielony został na 5 części, każda z nich skierowana jest do różnych adresatów, lecz jedno ich łączy – wszyscy muszą umrzeć.

Pierwsza część poświęcona jest ludziom starym, których szybka śmierć sprawi radość spadkobiercom. Jak mówi podmiot liryczny sukcesorzy raz zapłaczą, ale ich rozpacz będzie krótka, będą się cieszyć z odziedziczonego spadku.

Kolejną część wiersza Baka kieruje do młodych. Poeta używa częstego skojarzenia w języku polskim i nazywa starych grzybami, zaś młodych – rydzami. Młodym przypomina, że powinni mieć świadomość i być czujni, bo śmierć nie wybiera, siecze i starych i młodych. Określenie ślepowidzu to ostrzeżenie by jej nie lekceważyć, jako coś odległego, co nas nie dotyczy w najbliższym czasie, gdyż śmierć też połyka młodzika. Śmierć zjawia się często niespodziewanie i Kawalerów śmierć szyderca, zrywa gwałtem i z kobierca. Dlatego Łopata Przeplata Wesele W łez wiele. 

W kolejnej trzeciej części wiersza autor stara się oświecić bogaczy ciemnych. Rozpoczyna ją apostrofą skierowaną do nich: O bogaczu! Godnyś płaczu!, uważa bowiem, że są to ludzie godni pożałowania. Żyją w dostatku, gromadzą dobro doczesne, a w ogóle nie dbają o swoją duszę: Trup w szatach, duch w łatach. W złocie chodzą, nie szanują ludzi, poeta kieruje pod ich adresem przestrogę – Źle żyjesz, Zawyjesz!

Słowa ostrzeżenia kieruje do możnych panów w części zatytułowanej Panom uwaga. Poeta złośliwie do nich mówi Pomrzecie, zgaśniecie jak śmiecie. Ostrzega ich, iż pomimo za życia jaśnieją na świeczniku, ich śmierć niczym nie będzie się różniła od zgonu biednych ludzi.

W części ostatnej Uwaga damom podmiot liryczny mówi o śmierć niemodna. Kobiety, które są modne, dbają o swoją urodę, uważają śmierć za staroświecką. Ale śmierć ich także nie ominie, zabierze do trumny z cudną cerą i wiankiem.

Budowa: wiersz zbudowany jest z 5 części. Rymy dokładne, parzyste. 

Środki artystyczne: wykrzyknienia – O bogaczu! Godnyś płaczu!; O! Czy jeden młodzik zapłacze!; wyliczenia – Masz gody, Wygody, I futra.