Adam Mickiewicz – Grażyna – Streszczenie

Akcja powieści poetyckiej Adama Mickiewicza Grażyna rozgrywa się w czasach średniowiecza na Litwie, na zamku nowogrodzkim. Głównymi jej bohaterami są Litawor i Grażyna, para książęca – postaci fikcyjne, zaś tło historyczne jest rzeczywiste, starannie odtworzone. Litwa jest w okresie sporów i walk książąt dzielnicowych, których książę zmusza do uległości.

Litawor, młody książę Nowogródka, działający impulsywnie postanowił sprzymierzyć się z Krzyżakami przeciw Witoldowi, gdyż nie chciał uznać jego zwierzchnictwa. Grażyna, wielka patriotka bezskutecznie usiłuje zapobiec sojuszowi księcia z wrogiem. Gdy do zamku przybywają krzyżaccy posłowie, Grażyna przywdziewa zbroję męża i na czele rycerzy staje do walki z Krzyżakami. W chwili, gdy szala zwycięstwa przechyla się na stronę Krzyżaków, na pole bitwy przybywa zrozpaczony Litawor. Teraz dopiero uświadamia sobie swój błąd, własną pychę, zdradę i popełnia dobrowolnie samobójstwo na stosie pogrzebowym żony.

Mickiewicz zawarł w powieści niezwykle patriotyczne przesłanie o konieczności walki z wrogiem. Stary sługa i doradca księcia Litawora Rymwid stwierdza: Raczej żelazo rozpalone w dłoni, Niźli krzyżacką prawicę uściskać. Autor potępia wszystkich tych Polaków, którzy pracowali dla zaborcy, zyskując osobiste korzyści, protestuje przeciwko wszelkiemu paktowaniu z wrogiem. Utwór więc stanowi także aluzję do czasów współczesnych Mickiewiczowi.