Molier – Świętoszek – Jako komedia charakterów i obyczajowa zarazem

Świętoszek Moliera to komedia, która łączy w sobie cechy komedii charakterów  z komedią obyczajową. Jest ona ostrzeżeniem przed fałszywymi prorokami, którzy oszustwem i obłudą zyskują zaufanie ludzi, podatnych na wpływy innych.

Głównym obiektem ataków autora są postawy społeczeństwa francuskiego XVII w. na przykładzie tytułowego bohatera – Świętoszka, fałszywego moralisty i otumanionego przez niego, świętoszkowego i głupiego Orgona.

Krytyce Moliera podlega głównie ślepa wiara ludzi pozbawionych charakteru, naiwnych, którym brak dojrzałości w postrzeganiu i ocenie świata.

Pobożniś Tartuffe, wkradając się w łaski naiwnego Orgona, stał się faktycznym zarządcą jego majątku i szafarzem losów całej rodziny. Zafascynowany jego pobożnością Orgon uważa go za porządnego człowieka, bardziej mu ufa, niż własnej rodzinie. Wyznacza mu najważniejsze miejsce w domu, zamierza go obdarzyć ręką córki i majątkiem, wydziedziczając własnego syna. Tartuffe, pozorami świętości ogłupia Orgona, że żadne argumenty nie są w stanie zmienić o nim opinii gospodarza.

Molier ukazał jak groźne mogą być skutki bezmyślnej religijności. Orgon zrozumiał swój błąd, iż w zaślepieniu doprowadził rodzinę do ruiny i nieszczęścia, i tylko dzięki dobroci księcia może zawdzięczać swoje ocalenie.

Świętoszek celnie piętnuje fałszywą pobożność, oskarża cały system wartości moralnych, które umożliwiają oszustom wykorzystywać głupotę i naiwność ludzką. Komedia jest wymierzona nie tylko przeciw religijnej obłudzie, ale wszelkim formom życia religijnego, które tumaniły ludzi, pozbawiały zdolności krytycznego myślenia. Często pod płaszczykiem świętych haseł spryciarze dorabiali się ogromnych majątków.