Adam Mickiewicz – Dziady cz. III – jako dramat romantyczny

Dziady cz. III Adama Mickiewicza to jeden z najwybitniejszych polskich dramatów romantycznych. Konrad jest typowym bohaterem romantycznym, jak Prometeusz skłócony z Bogiem, jest człowiekiem pełnym tragizmu, którego źródłem jest nieszczęście jego narodu. Samotnik, indywidualista, człowiek walki o wolność.

Utwór cechuje synkretyzm rodzajowy – można w nim znaleźć elementy właściwe zarówno liryce, jak i epice oraz oczywiście dramatowi. Fragmentami epickimi są relacje więźniów o męczeństwie Polaków, a więc opowiadanie Jana Sobolewskiego o Janczewskim i Wasilewskim. Liryczny charakter ma z kolei Wielka Improwizacja – monolog liryczny Konrada. Zaś sama budowa III części dowodzi o związkach z dramatem – podział  na sceny.

Adam Mickiewicz zrywa z zasadami dramatu antycznego, przede wszystkim z klasyczną zasadą trójdzielności: miejsca, czasu i akcji. Jeżeli chodzi o czas to akcja III cz. Dziadów trwa o wiele dłużej niż dobę  – około roku.

Zerwanie z klasyczną zasadą miejsca – akcja rozgrywa się w kilku miejscach np: w Wilnie, Warszawie czy okolicach Lwowa. Natomiast jeżeli dotyczy akcji, to sprawia ona wrażenie szczątkowej i pourywanej.

Dużym osiągnięciem poety jest wprowadzenie scen realistycznych i fantastycznych w zależności od tematu. Sceny realistyczne przedstawiają najczęściej niedawną przeszłość Polski, ukazują martyrologię narodu polskiego czy też jego charakterystykę. Sceny fantastyczne dotyczą w utworze wątków nadnaturalnych, cudownych np: w scenie III Egzorcyzmy diabeł, który opętał Konrada rozmawia z Księdzem Piotrem, obrzucając go wyzwiskami. Sceny wizyjne przepowiadające przyszłość Polski, ukazane w Widzeniu księdza Piotra są scenami fantastycznymi. W scenach tych stykamy się z działaniem sił nadprzyrodzonych, egzorcyzmami, złymi i dobrymi mocami, walczącymi o duszę człowieka.

W Dziadach Adam Mickiewicz zastosował luźną kompozycję, w którym poszczególne sceny łączy tylko wspólna idea dramatu – problem niewoli narodowej oraz nieustanna wiara w jego odrodzenie.

Ważną cechą III cz. Dziadów jest ukazanie problematyki narodowej, co jest także cechą charakterystyczną dla literatury romantycznej po upadku powstania listopadowego. Klęska kolejnego zrywu narodowego i wynikający stąd kryzys wiary w odzyskanie wolności zmuszały twórców do podjęcia właśnie takiej problematyki.

Dramat Adama Mickiewicza III cz. Dziadów zrywa z zasadą jedności estetyki, która wyklucza w dramacie klasycznym mieszanie się scen tragicznych z komicznymi. W utworze znacznie więcej jest scen o charakterze tragicznym, choć można znaleźć także sceny komiczne np: w scenie VI Senator dręczony przez diabły.

Adam Mickiewicz starał się również zastosować w dramacie efekty muzyczne. W celi więźniowie śpiewają patriotyczne pieśni, bezpośrednio przed Wielką Improwizacją. Do celi dochodzą głosy pieśni Bożego Narodzenia, a chór aniołów śpiewa na nutę Anioł pasterzom mówił.

O romantycznym charakterze Dziadów świadczy także nastrój utworu – tajemniczości, niepokoju, nawet grozy.