Katastrofizm – (z gr. katastrophe) to charakterystyczna dla kultury XX w. tendencja, polegająca na przekonaniu o nieuchronności zagłady, którą może spowodować kryzys wartości filozoficznych, moralnych lub czynniki zewnętrzne, takie jak wojny czy kataklizmy.
Jednym z pierwszych utworów ukazujących motyw katastrofizmu była niewątpliwie Apokalipsa św. Jana.
Opisuje ona tajemnice dotyczące czasów ostatecznych i sensu dziejów. Słowo apokalipsa z gr. apokalypsis, oznacza odsłonięcie, objawienie. W potocznym rozumieniu wyraz ten oznacza kataklizm, katastrofę.
Autorem jej jest św. Jan, jeden z apostołów Chrystusa. Przebywając na zesłaniu dostąpił widzenia przyszłych dziejów ludzkości i spisał je, odsłaniając tajemnice dotyczące końca świata, aż do powtórnego przyjścia Chrystusa. Apokalipsa św. Jana obfituje w prorocze wizje, obrazy, symbole, liczby i znaki.
Zawiera w sobie bardzo ponury opis końca świata, ludzkość zostanie dotknięta katastrofami na skalę światową, cywilizacje upadną, zagładzie ulegnie większa część ludzkości.
Dzień Sądu Ostatecznego obwieści 7 trąb archanielskich. Każda z trąb zapowiada straszny kataklizm, który spadnie na ziemię i na ludzkość, każda kolejna katastrofa ma być straszniejsza od poprzedniej, jedynie ostatnia, 7. trąba nie zapowiada klęsk, jest symbolem zwycięstwa Chrystusa. Zapowiadane kataklizmy, dopóki nie nastaną, mogą być jedynie wytworem naszej wyobraźni, chociaż rozmiar klęsk zapewne przerasta nasze wyobrażenie.
Motywy katastroficzne pojawiają się w utworach największych poetów okresu romantyzmu m.in. w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego.
W dramacie ukazana jest rewolucja, która zdaniem poety może doprowadzić do katastrofy świata. Według Krasińskiego rewolucja jest dziełem nie-boskim, ale ludzkim. Nieuchronna i nieunikniona, nie prowadzi jednak świata do doskonałości, lecz do katastrofy.
Występuje tu, podobnie jak w Boskiej komedii Dantego, motyw wędrówki bohatera przez piekło, ale piekło inne niż u Dantego (nie-boskie). Hrabia Henryk wędruje przez piekło ludzkie, czyli przez obóz rewolucji zapowiadającej katastrofę ludzkości. Wokół widać śmierć, krew, zniszczenie i zagładę.
Rewolucjoniści pałają żądzą krwi i mordu, działają przeciw Bogu i religii. Krzyż uważają za swój wróg.