Kierunki filozoficzne:
- materializm dialektyczny – teoria filozoficzna, której twórcami są Karol Marks i Fryderyk Engels, a rozwinięta przez Włodzimierza Lenina. Według nich poznanie rzeczywistości jest ciągłym procesem gromadzenia prawd względnych i zbliżanie się do prawdy absolutnej. Rzeczywistość jest traktowana historycznie i dynamicznie, ponieważ podlega nieustannym przemianom w czasie i przestrzeni. Przemiany te wynikają z walki przeciwieństw. Literaturę uważali materialiści za zwierciadło, w którym ukazane są stosunki społeczne, a każde dzieło, nawet wbrew intencji twórcy, pełni funkcję ideologiczną.
- intuicjonim – kierunek filozoficzny, którego twórcą jest filozof francuski Henryk Bergson. Głosił on, że głównym narzędziem poznania świata nie jest rozum, lecz intuicja i instynkt życiowy. Prawa rządzące światem są nieuchwytne, ponieważ o jego rozwoju decyduje irracjonalny pęd życiowy, który jedynie artyści dzięki władnej intuicji mogą wyczuć i wyrazić.
- pragmatyzm – kierunek filozoficzny, który powstał w Ameryce pod koniec XIX w. Jego twórcą jest filozof i psycholog William James. Podkreśla on względność ludzkiej wiedzy i oceniał jej wartość pod kątem praktyczności i przydatności w życiu codziennym. A więc hasłem pragmatystów było zbliżenie filozofii do życia oraz uzależnienie prawdziwości twierdzeń od ich praktycznych skutków. Nieistotne jest obiektywne zbliżenie człowieka do prawdy, a przede wszystkim efekty praktyczne, związane z zaspokojaniem ludzkich potrzeb.
- behawioryzm – (od behaviour – zachowanie) teoria sformułowana przez amerykańskiego psychologa Johna Watsona, który głosił konieczność zainteresowania się psychologii zewnętrznymi zachowaniami ludzkimi.
- psychoanaliza – teoria stworzona przez austriackiego neurologa Zygmunta Freuda. W psychice ludzkiej wyróżnił 3 warstwy: id – sferę popędów spychanych do podświadomości, ego – jest świadomością kierującą zachowaniem jednostki, zaś superego – to zespół norm tworzący system wyższych wartości.