Powieść Marii Dąbrowskiej Noce i dnie jest przykładem sagi rodzinnej – odmiany powieści rzeki, ukazującej losy rodziny Niechciców i Ostrzeńskich (kilka pokoleń). Spełnia wymogi gatunku pozwalające uznać ją za epopeję: jest to utwór dużych rozmiarów a dzieje bohaterów zostały przedstawione na tle przełomowych dla całego narodu wydarzeń.
Autorka na przestrzeni lat 1863-1914 czyli począwszy od powstania styczniowego do wybuchu I wojny światowej ukazuje proces społeczno-historyczny, będący wynikiem rozwoju kapitalizmu i uwłaszczenia chłopów na ziemiach będących pod zaborem rosyjskim. Zmiana stosunków społecznych i warunków życia wpływa także na zmiany w psychice człowieka i tworzenia się nowych postaw, nowych konfliktów.
Maria Dąbrowska ukazała swoich bohaterów również z perspektywy egzystencjalnej. Na życie każdego człowieka składają się nieustannie następujące po sobie noce i dnie, trwanie i przemijanie. Jest on podporządkowany prawom natury – narodzinom i śmierci, radościom i cierpieniu. Jednak nie wszyscy chcą akceptować życie takie, jakie jest, nieustannie zadają pytanie o sens istnienia.
Powieść Noce i dnie jest polskimodpowiednikiem takich utworów charakterystycznych dla ówczesnej literatury europejskiej jak: Buddenbrookowie Tomasza Manna czy Saga rodu Forystów Galsworthy-ego. Epicki charakter powieści powoduje, że utwór ten jest często porównywany z wybitnymi osiągnięciami epiki powieściowej, takimi jak: Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej i Przedwiośnie Stefana Żeromskiego.