Powieść Marii Dąbrowskiej Noce i dnie porusza wiele problemów, z których najważniejsze są dwa: jednym z nich jest wątek ścierania się dwu psychik, a drugi to dekompozycja pewnej formy życia.
Pierwszy z nich przedstawia dwie różne postawy wobec życia pary żyjącej w majątku ziemskim, gdzie Bogumił jest zarządcą. Maria Dąbrowska ukazała ich jako parę silnie różniącą się ze sobą niemal we wszystkim. Choć są bliscy sobie, to jednocześnie są zupełnymi przeciwieństwami. On jest otwarty na świat i ludzi, nie ma wielkich wymagań od życia, cieszy się chwilą. Ona stanowi jaskrawy kontrast z postacią z postacią Bogumiła, jest skupiona głównie na sobie, na własnych pragnieniach, uczuciach, myślach. Nie ufa ludziom, jest wiecznie niezadowolona z życia, ciągle wysuwa roszczenia wobec świata dokąd to się wszystko toczy i po co? Jest to więc także powieść psychologiczna. Każdy z nich odczuwa indywidualnie własny czas życia i śmierci. Dla Bogumiła sensem życia jest praca, dlatego pracuje na roli i jest szczęśliwy. Pomimo różnicy charakterów Barbara i Bogumił nie potrafiliby bez siebie żyć, wzajemnie się dopełniają. Wspólnie przeżywają wszelkie kłopoty, cierpienia jakie ich spotykają. On jest znacznie silniejszy psychicznie i jest dla żony ogromnym wsparciem w trudnych chwilach.
Drugi ważny wątek powieści dotyczy deklasacji szlachty. Jest jednocześnie ważnym dokumentem historycznym, dotyczy bowiem zmian w życiu całego polskiego narodu. Po upadku powstania styczniowego i konfiskacie majątków za udział w nim potomkowie rodów szlacheckich byli zmuszeni szukać nowych form zarobkowania. Niektórzy z nich, czego przykładem jest Bogumił Niechcic zatrudniali się u bogatych właścicieli ziemskich jako zarządcy, inni zasilali szeregi drobnej burżuazji.
Sporo miejsca w swojej powieści Maria Dąbrowska poświęca miłości. Jest ona w końcu nieodłącznym i bardzo ważnym elementem życia każdego człowieka. Lecz w wielu wypadkach miłość jest dla bohaterów powieści siłą destrukcyjną, przynoszącą ból i cierpienie, jak w przypadku Barbary Niechcic (wspomnienia pierwszej niespełnionej miłości do Józefa Toliboskiego dręczyły ją niemal przez całe życie). Miłość jest także przyczyną załamania psychicznego prowadzącą do obłędu a nawet do śmierci, czego przykładem jest Teresa Kociełło i pani Cecylia (nieszczęśliwa miłość Teresy do Tadeusza Krępskiego stała się tragedią jej życia).