Powieść Marii Dąbrowskiej Noce i dnie stanowi ważny dokument historyczny. Losy bohaterów autorka ukazała na tle ważnych przełomowych dla całego narodu wydarzeń. Pomimo, że czas akcji wyznaczają ślub Barbary i Bogumiła w 1885 r. i wybuch I wojny światowej w 1914 r. pisarka w retrospekcjach przywołuje wydarzenia z czasów powstania styczniowego 1863-64 i udziału w nim 15-letniego wówczas Bogumiła.
Na przestrzeni lat 1863-1914 został ukazany proces przemian polskiego społeczeństwa – deklasacja szlachty po klęsce powstania styczniowego, uwłaszczenie chłopów na ziemiach znajdujących się pod zaborem rosyjskim, rozwój miast, wzrost rangi mieszczaństwa, przekształcenie się elity dawnej szlachty w inteligencję.
Maria Dąbrowska ukazuje także stosunek głównych bohaterów do tradycji patriotycznej. Pani Barbara Niechcicowa niezmiernie ceni tych ludzi, którzy brali udział w powstaniu. Jej zdaniem powstanie było bohaterskim czynem zbrojnym. Zainteresowała się Bogumiłem i obdarzyła go szacunkiem głównie dlatego, że był uczestnikiem powstania. Również specyficzny miała stosunek do wuja Klemensa, który także był w powstaniu, uważała za swój obowiązek opiekować się nim. Dzieci swoje także starała się wychowywać w duchu patriotycznym i miłości do ojczyzny. Rodzina w czasach zaborów pełniła rolę strażniczki polskiej tradycji, i tak było w domu Niechciców.