Schyłek V i IV w. p.n.e. przyniósł głęboki kryzys dla świata greckiego. Świat polis przestał odpowiadać wymogom wysoce rozwiniętych społeczności.
Przejawem kryzysu była wojna peloponeska (431-404). Pierwszą stroną konfliktu były Ateny i Związek Morski, zaś drugą Sparta i jej sojusznicy. Wojna ta przybrała ogromne rozmiary – polis zostało częściowo zniszczone i zginęło wielu ludzi.
Ostatecznie wojnę wygrała Sparta, wspierana finansowo przez Persów. Nie umiała jednak narzucić swojego zwierzchnictwa co wywołało chaos.
Na północ od Grecji leżała Macedonia – początkowo słabe, dręczone lokalnymi konfliktami państwo. Filip II dokonał gruntownych przemian, co spowodowało wzmocnienie Macedonii. Po dokonanej reformie, władca zaczął podbój polis, które bardzo szybko zostało podporządkowane. Kolejno, Filip II skoncentrował się na organizacji wyprawy przeciw Persom.
W całości wyprawę tą poprowadził już jego syn, Aleksander Wielki. W 334 r. p.n.e. wylądował on ze swoją armią w Azji Mniejszej. Persowie nie przyjęli żadnej dobrej koncepcji walki, co przyczyniło się do ich klęski.
W 333 r. p.n.e. doszło do starcia pod Issos. Aleksander Wielki pokonał tam Dariusza III. Następnie ruszył na Egipt, który zajął bez walki.
W 331 r. p.n.e. pod Gaugamelą w północnej Mezopotamii Dariusz odniósł kolejną klęskę. Wkrótce został zamordowany, a tymczasem w 327 r. p.n.e. Aleksander dotarł do Indii. Tam postanowił wrócić do Ojczyzny. Ostatecznie zmarł w 323 r. p.n.e.
Efektem podboju Persji było powstanie ogromnego państwa od Adriatyku aż po rzekę Indus i od gór Kaukaz po południowy Egipt. Ludność kraju tworzyła mozaikę etniczną, językową i kulturową. Aleksander Wielki nie naruszał istniejących struktur administracyjnych. Zaczął wprowadzać perski ceremoniał dworski i poślubił Roksanę – córkę Persa.
Na łożu śmierci Aleksander powiedział, że zostawia tron „najsilniejszemu” co doprowadziło do walk diadochów – wodzów Aleksandra. Po jego śmierci zaczęli oni dążyć do utworzenia własnych królestw.