Treny Jana Kochanowskiego są wyrazem kryzysu światopoglądowego renesansowego twórcy. W wieku 50 lat poeta przeżywa największą tragedię swego życia – traci ukochaną córkę, przedwcześnie zmarłą Urszulkę. Nagle okazało się, że wiedza i życiowe doświadczenie nie przydają się w obliczu śmierci dziecka. Jest załamany, nie może pogodzić się z utratą Uli. Ma pretensje do Boga i świata, jest rozgoryczony. Wolałby, by Urszulka w ogóle się nie urodziła.
Jest to okres w życiu poety, gdy zaczyna wątpić w wyznawane wartości. Bunt i rozpacz powodują załamanie się dotychczasowego optymistycznego poglądu na świat i życie. W Trenie IX następuje bezwzględny rozrachunek z filozofią stoicką. Był wcześniej pewien, że właśnie posiadł tę stoicką. Był wcześniej pewien, że właśnie posiadł tę stoicką mądrość, toteż nie zna bólu i rozpaczy. W chwili śmierci córki ujrzał jednak ruinę swego dotychczasowego systemu wartości: Terazem nagle z stopniów zrzucony, I między insze, jeden z wiela policzony.
Kryzys światopoglądowy zostaje w końcu zażegnany, wraca do równowagi wewnętrznej, powoli godzi się z faktem, że w życiu człowieka są także chwile dramatyczne.