Nowela Henryka Sienkiewicza Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela mówi o losach Michasia, jednego z uczniów poznańskiej szkoły. Chłopiec ten, pomimo wielkiego wysiłku i ciężkiej pracy wciąż nie może poradzić sobie w szkole, objętej ścisłą germanizacją. Posiada własnego nauczyciela, pana Wawrzynkiewicza, który pomaga mu w odrabianiu pracy domowej.
Germańscy nauczyciele narzekają wciąż na zły akcent Michasia, pomimo że całe noce przesiadywał nad książkami. W końcu zostaje wyrzucony ze szkoły, a załamany chłopiec zapada w chorobę. W obecności matki i nauczyciela wreszcie umiera. Na koniec odbywa się uroczysty pogrzeb.
Winni śmierci Michasia:
- niemieccy nauczyciele – nie potrafili zrozumieć swych uczniów, poniżali ich, wymagali bezwzględnego posłuszeństwa
- matka – naciskała żeby realizował jej marzenia, nie wiedziała jak wpływa to na chłopca
- korepetytor – pozwalał przesiadywać chłopcu godzinami nad lekcjami, nie dbał o jego zdrowie
- Michaś – wciąż się zadręczał i długo się uczył
- system szkolny – bezduszny system nauczania przyjęty w niemieckiej szkole oparty na bezmyślnym, pamięciowym wkuwaniu i posłuszeństwie wobec nauczycieli