Henryk Sienkiewicz – Potop – Bohaterowie

• Andrzej Kmicic – główny bohater powieści Henryka Sienkiewicza Potop. Pierwowzorem Andrzeja Kmicica był opisany w Pamiętnikach Paska pułkownik Samuel Kmicic, służący w wojsku litewskim pod Sapiechą i uwolniony z niewoli rosyjskiej przez Czarnieckiego. Kmicicowie byli potężnym rodem Orszańskim, przyjaźnili się z Billewiczami. W wyniku licznych wojen ich majątki stawały się coraz bardziej uboższe, dlatego Herakliusz Billewicz w testamencie zapisał Andrzejowi jedną ze swych wsi – Lubicz, a do tego jego wolą było, by poślubił jego wnuczkę Aleksandrę.

  Kmicic to bohater, który zmienia się podczas akcji. Początkowo jest młodym szlacheckim hulaką, awanturnikiem i warchołem. Porywczy charakter Kmicica jest przyczyną wielu jego przewinień, jak choćby pobyt w Lubiczu zakończony pijatyką i polowaniem na dziewczęta.

  Kocha szczerze Oleńkę, dla niej jest w stanie uczynić wszystko, by zasłużyć na jej miłość i szacunek. Po złożeniu w dobrej wierze przysięgi na wierność Radziwiłłowi zostaje wśród patriotycznej szlachty okrzyknięty zdrajcą. Za sprawą miłości do Oleńki zmienia się w gorącego patriotę – prawego, wiernego królowi bohaterskiego bojownika, przyjmującego nowe nazwisko Babinicz. Bierze udział w obronie Jasnej Góry, bohatersko broni króla przed Szwedami podczas jego powrotu ze Śląska do kraju, walczy z wrogami Rzeczypospolitej. Najwyższą wartością dla niego jest honor. Jest wierny wobec swoich żołnierzy i przyjaciół. Okupiwszy winy służbą dla ojczyzny, publicznie zrehabilitowany podczas mszy w kościele w Upicie, zwycięża także w walce o serce swojej damy.

• Aleksandra Billewiczówna – dziewczyna o niezwykłej urodzie. Na mocy testamentu Herakliusza Billewicza odziedziczyła po dziadku wszystkie posiadłości z wyjątkiem Lubicza, a także musi dokonać wyboru – wyjść za mąż za Andrzeja Kmicica lub wstąpić do klasztoru.

Od pierwszego wejrzenia pokochała Kmicica, wierna w miłości, nie pozwala się uwieść księciu Bogusławowi Radziwiłłowi. Jest to panna spokojna, opanowana i poważna. Niezwykle ceni sobie honor, dobro ojczyzny, staje się moralną nauczycielką Kmicica, brzydzi się zdrajcą. Jej postawa powoduje zmianę w zachowaniu pana Andrzeja. Jest w stanie mu wybaczyć, gdy odpokutuje za swoje winy.

• Onufry Zagłoba – to typowy siedemnastowieczny Sarmata, skłonny do warcholstwa, pijactwa. Starzec pełen humoru, dobry kompan, inteligentnie potrafi wybrnąć z każdej sytuacji. Świetny łgarz i chwalipięta, znany z krasomówstwa. Umie zdobyć sympatię i zaufanie towarzyszy walki. Przyparty do muru zdobywa się na odruchy dzielności i odwagi – gdy Radziwiłł podczas uczty w Kiejdanach ogłosił swoje przejście na stronę króla szwedzkiego, Zagłoba wówczas pierwszy wystąpił przeciwko niemu i nazwał go zdrajcą.
• Michał Wołodyjowski – postać historyczna, jego prototypem był Jerzy Wołodyjowski, stolnik przemyski. Michał Wołodyjowski ze względu na niski wzrost zwany był małym rycerzem. Doskonale władał bronią, był uważany za pierwszą szablę Rzeczypospolitej. Świetny strateg, wzór ofiarności instytutu moralnego. Odważny, dzielny, gorący patriota, nie oczekuje zapłaty za zasługi, nagrodą dla niego jest sława. Wołodyjowski ma dobre serce i jest wielkoduszny, Długo jednak nie mógł znaleźć kobiety, która odwzajemniłaby jego uczucia. Kiedy wreszcie Anna Borzobohota zgodziła się go poślubić, los jednak nie pozwolił mu tym razem zaznać szczęścia. Kobieta zmarła nagle, pogrążając go w rozpaczy.
• Jan i Stanisław Skrzetuscy – idealni rycerze. Są dzielni, odważni, pragną walczyć pod komendą Janusza Radziwiłła, jednak gdy poznają dokument stwierdzający oddanie Litwy Szwedom, wypowiadają mu posłuszeństwo, za co zostają skazani na karę śmierci. Od tego wyroku ratuje ich Kmicic, po czym przyłączają się do konfederatów i z poświęceniem walczą za króla i ojczyznę.
• Janusz Radziwiłł – książę litewski, wyznawca kalwinizmu. Współpracuje potajemnie ze Szwedami, oddał królowi szwedzkiemu Litwę w zamian za tron litewski. To zdrajca, dąży do detronizacji króla Jana Kazimierza, by samemu zostać królem. Oblężony w Tykocinie, umiera w samotności opuszczony przez podwładnych.
• Bogusław Radziwiłł – stryjeczny brat Janusza Radziwiłła. Dla własnych interesów przystępuje do wroga. Pozbawiony skrupułów moralnych, dba o własne wygody i przyjemności. Marzy o odziedziczeniu korony po księciu Januszu przez ślub z jego córką. Jednocześnie usiłuje uwieść Oleńkę, którą więził w Taurogach. Jest świetnym dowódcą, doskonale włada bronią.
• Stefan Czarniecki – wybitny wódz, wierny królowi. Bronił Krakowa, odniósł zwycięstwo pod Warką, wyzwolił Warszawę. Wymagający i surowy wobec żołnierzy, sprawiedliwy. Dba o dyscyplinę w swoich szeregach.
• Paweł Sapiecha – wojewoda wileński, pod jego komendą walczą chorągwie zbuntowane przeciw Radziwiłłowi, następnie oddaje się pod dowództwo Czarnieckiego. Wyparł Szwedów z Lublina, zdobył zamek w Tykocinie. Patriota, pragnie dobra ojczyzny.
• Jerzy Lubomirski – hetman wielki koronny, pyszny, egoista, do walki włącza się dopiero po powrocie króla do kraju. Ważniejszy jest dla niego własny interes, niż dobro ojczyzny. Jest bardzo bogaty, cieszy się autorytetem wśród szlachty i magnaterii.
• Augustyn Kordecki – przeor klasztoru Paulinów na Jasnej Górze, bronił klasztoru podczas najazdu Szwedów.
• Roch Kowalski – początkowo żołnierz w służbie Janusza Radziwiłła, później przyłącza się do konfederatów. Odważny, dzielnie walczy ze Szwedami.