Wiersz Adama Asnyka Daremne żale odzwierciedla próbę odnalezienia się poety, romantycznego idealisty, w nowych czasach.
Poeta rozpoczyna go od przypomnienia sobie i innym procesu przemijania, który nie pozwala na powroty do tego, co minęło: Daremne żale, próżny trud, Bezsilne złorzeczenia! Przeżytych kształtów żaden cud Nie wróci do istnienia!
Podkreśla nadaremność pragnienia zatrzymania czasu przez pokolenie późnych romantyków, apeluje do nich, by zdali sobie sprawę z faktu, że oto nadchodzi już epoka pozytywistów, że ten proces jest nieuchronny, że ideały ich ojców już się przeżyły i ich czas minął.
Powinni pogodzić się z nową rzeczywistością i wziąć udział w tworzeniu nowego, być może lepszego świata, w przeciwnym razie ich ideały przestaną się liczyć, odejdą w niebyt.
Podmiot liryczny przestrzega przed oglądaniem się wstecz, przed rozpamiętywaniem sukcesów czy też porażek, jakich doświadczyli: Trzeba z żywymi naprzód iść, Po życie sięgać nowe, A nie uwiędłych laurów liść Z uporem stroić głowę. Zdaniem poety należy odrzucić żal i narzekania, pogodzić się z nowymi ideami, włączyć się do życia i działalności młodszego pokolenia. Trzeba myśleć o przyszłości, porzucić zwątpienie, żyć nową nadzieją niepodległości.
Ostatnia strofa potwierdza jeszcze raz uwagi Asnyka, że nie można wrócić do przeszłości, zmiany są nieuniknione, nie da się zatrzymać czasu: Wy nie cofniecie życia fal, Nie skargi nie pomogą – Bezsilne gniewy, próżny żal! Świat pójdzie swoją drogą. Przypomina, że świat jest niezależny i niepowstrzymany.
Adam Asnyk w wierszu Daremne żale wypowiada się jako romantyk i swoje słowa kieruje również do romantyków, niezadowolonych z dążeń współczesnej poecie młodzieży. Lecz on jest świadomy tego, że temu co minęło, nic już nie przywróci dawnej świetności.
Budowa: wiersz zbudowany jest z 4 zwrotek, jaka zawiera 4 wersy. Rymy dokładne, krzyżowe, męskie i żeńskie.
Środki artystyczne: epitety – daremne żale, próżny trud, uwiędłych laurów, bezsilne gniewy; metafora – Wy nie cofniecie życia fal; wykrzyknienia – Bezsilne złorzeczenia!; personifikacja – Świat pójdzie swoją drogą.