Zygmunt Krasiński – Nie-boska komedia – Streszczenie

Dramat Zygmunta Krasińskiego Nie-boska komedia został napisany w 1833 r. Tytuł dramatu wyraźnie nawiązuje do utworu Dantego Boska komedia, ale nie przedstawia wędrówki bohatera przez piekło, czyściec i niebo, lecz piekło tego świata, obóz rewolucjonistów.

Utwór dzieli się na dwie części: dramat rodzinny (akt I i II) oraz dramat społeczny (akt III i IV). Obie części są spojone ze sobą postacią głównego bohatera, którym jest hrabia Henryk.

W części I rodzinnej dramatu, hrabia Henryk początkowo występuje jako Pan Młody, a następnie Mąż. Poznajemy go jako poetę – geniusza, marzącego o wielkiej sławie. Żeni się z dziewczyną dobrą i skromną, z którą, jak mu się wcześniej wydawało chce spędzić całe życie. Uważał, że odnalazł tę, o której marzył. Żona Maria urodziła mu syna, jednak nieuświadomione pragnienia odbierają mu spokój. Ich uosobieniem jest zły Duch, który ma postać pięknej Dziewicy. Jest ona ucieleśnieniem wszystkiego o czym marzył. Nawiedza go we śnie.

Gdy po przebudzeniu się widzi ok siebie żonę, przeklina dzień, kiedy ją poślubił. Miał nadzieję, że będzie ona jego natchnieniem poetyckim, a teraz obarcza ją za źródło nudy w uporządkowanym życiu rodzinnym. Zapomina o synu, nie jest obecny na jego chrzcie.

Porzuca rzeczywisty świat, podąża wciąż za Dziewicą. Jego działania podlegają wpływom sił boskich i szatańskich. Piękna Dziewica – poezja okazuje się tylko złudną marą, a jej bezgraniczne uwielbienie jest źródłem nieszczęść romantycznego kochanka. Zamierzał rzucić się w przepaść, lecz powstrzymał go Anioł Stróż, nakazał mu wrócić do domu i kochać syna.

Wróciwszy do domu dowiaduje się, że doprowadzona przez niego do szaleństwa żona, została odwieziona do szpitala dla obłąkanych, wkrótce umiera. Przed śmiercią zdążyła poinformować męża, że prosiła Boga, aby ich syn został też poetą. Dopiero jej strata uświadomiła mu, że była jego jedyną miłością. Przechodzi metamorfozę, zrozumiał, że poezja której się tak poświęcał i głosił jej chwałę, zgubiła go. Staje się przykładnym ojcem dla Orcia. Chłopiec różni się od innych dzieci, jest często zamyślony, rozmarzony, zabawy z rówieśnikami nie przynoszą mu radości. Widuje we śnie i na jawie zmarłą matkę, słyszy jak mówi do niego. Ojciec jest zaniepokojony zachowaniem syna, przeczuwając w nim poetycką duszę. Mając czternaście lat, Orcio ślepnie.

Część druga utworu tak zwany dramat społeczny to obraz rewolucji powszechnej. Na czele obozu arystokratów stoi hrabia Henryk. Głównym przeciwnikiem Hrabiego jest Pankracy, przywódca rewolucjonistów. Reprezentuje on interesy robotników, rzemieślników i chłopów. Do tego obozu należą Przechrzty, czyli Żydzi, którzy z judaizmu przeszli na wiarę chrześcijańską. Zamiana wiary to jedynie podstęp, aby zbliżyć się do chrześcijan rewolucjonistów. Gdy ci wymordują arystokratów, wówczas Przechrzty wymordują rewolucjonistów i same sięgną po władzę.

Pankracy prosi hrabiego Henryka o spotkanie, zamierza przekonać do do swoich idei i odwieść od angażowania się w walkę. Niestety, jego najbardziej zaufany powiernik Leonard jest przeciwny jakimkolwiek układom z arystokracją, posądza Pankracego o zdradę. Wzywa przywódcę do natychmiastowego wydania rozkazu zaatakowania okopów Św. Trójcy, gdzie znajdują się wrogowie.

Hrabia Henryk przebrany w czarny płaszcz wędruje przez obóz rewolucjonistów. Widzi tłum ludzi wynędzniałych, w łachmanach, żądnych krwi arystokratów. Rewolucjoniści cieszą się, że nadchodzi kres starego porządku. Przekonani są o swoim zwycięstwie. Do walki pcha ich głód, nędza i krzywda doznana przez panów. Obraz obozu rewolucjonistów napawa grozą. Widać mordy, żądzę zemsty i rozpustę.

Podczas spotkania Pankracego z hrabią Henrykiem, wywiązuje się między nimi dyskusja ideowa, w której wypowiadają swoje racje. Przywódca rewolucjonistów zarzuca arystokratom całkowitą degenerację, brak honoru. Wierzy on w zwycięstwo i przyszłość opartą na demokracji. Uważa, że Henryk jako poeta, powinien dołączyć do rewolucji. Hrabia odpiera zarzuty przeciwnika przypominając, że szlachta broniła zawsze wiary i tradycji.

Nie mogą dojść do porozumienia, każdy z nich zostaje przy swoim stanowisku. Rozchodzą się. Ostateczne spotkanie nastąpi w okopach Świętej Trójcy. Dolina wokół zamku została przyrównana do doliny, w której odbędzie się Sąd Ostateczny. Hrabia Henryk przyjmuje z rąk arcybiskupa dowództwo nad zamkiem, obiecuje karać zdrajców śmiercią. Zastraszeni i wątpiący hrabiowie i baronowie proponują Henrykowi układy z rewolucjonistami, on jednak nie pozwala. Ślubował bronić honoru i starych wartości aż do końca. Po dwóch miesiącach oblężenia obrońcom zamku brakuje żywności i amunicji. Po zdobyciu okopów, Pankracy wydaje wyrok śmierci na wszystkich arystokratów.

Henryk załamany zwycięstwem rewolucjonistów i śmiercią syna popełnia samobójstwo. Pankracy też ponosi klęskę – poraża go śmiertelnie blask Chrystusa.