Pozytywizm w Polsce – ogólna charakterystyka. Sytuacja polityczna w zaborach.

Najważniejsze założenia pozytywizmu zachodnioeuropejskiego wzbudziły duże zainteresowanie na ziemiach polskich dzięki działalności wychowanków Szkoły Głównej, którzy przystosowując je do rodzimych warunków, stworzyli odmianę pozytywizmu, tzw. „pozytywizm warszawski”. Wychowankami wspomnianej uczelni byli niemal wszyscy wielcy ludzie tej epoki: Aleksander Świętochowski, Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Adolf Dygasiński, Piotr Chmielowski.

Klęska powstania styczniowego 1863 r. spowodowała, że młode pokolenie miało zupełnie inny pogląd na odzyskanie niepodległości. Odrzucali romantyczną ideę mesjanizmu, który widział Polskę jako kraj przeznaczony do spełnienia wielkiej misji odrodzenia Europy. Uważali, że Polakom jest bardzo daleko do realizacji tak wzniosłych celów.

Gdy cała Europa przeżywała wielki rozkwit cywilizacyjny, Polska pokonana politycznie, opóźniona w rozwoju gospodarczym i społecznym, zostawała daleko w tyle za krajami wolnymi, budującymi dobrobyt swych obywateli.

Młode pokolenie bardzo szybko to zauważyło i zaczęło gościć swój program ratowania ojczyzny. Dlatego rok 1864 (moment upadku powstania styczniowego) uważa się za początek polskiego pozytywizmu. Zaś za granicę końcową uznaje się w przybliżeniu ostatnie lata XIX wieku, kiedy pojawiają się nowe założenia programowe w literaturze i sztuce.

Hasło, które przyświecało pokoleniu popowstaniowemu brzmiało nie dajmy się wyniszczyć. Kolejne klęski zrywów zbrojnych utwierdziły w przekonaniu, że naród polski nie ma szans na pokonanie zaborców. Dlatego młode pokolenie odrzuca walkę narodowowyzwoleńczą i działalność konspiracyjną na rzecz mozolnej pracy nad podźwignięciem gospodarki w kraju, która daje możliwość rozwoju narodu

Zabór rosyjski – upadek powstania styczniowego sprowadził na Królestwo szczególne represje. Polaków usunięto z pracy w administracji, językiem urzędowym stał się rosyjski, rusyfikacją objęto szkoły i urzędy. Warszawa przestała być stolicą, wprowadzono cenzurę pracy, wydawnictw i spektakli teatralnych. Szybko rozwijał się przemysł, a taniej siły roboczej dostarczała wieś, uwłaszczona przez władze carskie w 1864 r. po upadku powstania styczniowego. Zaborca w ten sposób chciał odciągnąć chłopów od udziału w walce. Jednak pogorszyło się położenie chłopów, którzy nie byli w stanie utrzymać się ze skrawka otrzymanej ziemi. Najczęściej żyli w nędzy lub poszukiwali pracy w mieście. Także ziemiaństwo nie potrafiło dostosować się do nowych warunków ekonomicznych, dlatego wielu właścicieli ziemskich pozbywało się ziemi i emigrowali do miast w poszukiwaniu zatrudnienia

Zabór pruski – reprezentował najwyższy poziom rozwoju. Sytuacja Polaków była tu bardzo trudna, zwłaszcza pod rządami Kanclerza Otto von Bismarcka. Naród polski podlegał wyniszczającej polskość germanizacji. Wprowadzono język niemiecki do urzędów, szkół i sądów, zaatakowano Kościół będący ostoją polskiej tradycji i kultury. W ramach organizowanej przez Hakatę (Związek do Popierania Niemczyzny na Kresach Wschodnich) ekspansji na wschód, Niemcy zaczęli wykupywać polskie majątki ziemskie

Zabór austriacki – tutaj Polacy mieli o wiele większe swobody polityczne niż w pozostałych zaborach. Miało to duży wpływ na rozwój szkół i instytucji kulturalnych. Funkcjonowały polskie uniwersytety w Krakowie i we Lwowie, powstała Akademia Umiejętności. Nie ograniczono zbytnio działalności polskich teatrów i wydawnictw, była umiarkowana cenzura. W szkołach i urzędach mówiono po polsku. Z drugiej strony władze austriackie widziały nasze ziemie przede wszystkim jako zaplecze gospodarcze i z tego względu faworyzowały polskie ziemiaństwo, gdyż ono mogło wzmocnić gospodarczo Austrię.

W Krakowie powstała szkoła historyczna, której zwolennicy nazywani byli stańczykami. Reprezentowali poglądy konserwatywne, byli przeciwni spiskom politycznym i konspiracjom przeciwko władzy, żądali posłuszeństwa wobec zaborcy, domagali się rozsądku i politycznej trzeźwości. Popierali wpajanie młodzieży konieczności pogodzenia się z losem.

Galicja, pomimo że posiadała swobody polityczne, była terenem, gdzie chłopi żyli w ogromnej nędzy, tak, że pojęcie nędzy galicyjskiej stało się przysłowiowe. 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.