Oświecenie – Filozofia oświecenia

Kartezjusz (1596-1650) – francuski filozof, twórca głównego nurtu myślowego epoki – racjonalizmu, autor głośnej Rozprawy o metodzie. Jego słowa myślę, więc jestem podkreślały znaczenie i możliwości ludzkiego umysłu, uznawały rozum za jedyne źródło prawdziwej wiedzy i kryterium prawdy, za najbardziej twórczy element każdego człowieka. W związku z powyższym konieczne jest szerzenie oświaty i wpajanie społeczeństwu przekonania o konieczności powszechnej edukacji. 

Franciszek Bacon (1561-1626)- angielski filozof, zapoczątkował w XVII wieku prąd filozoficzny- empiryzm, który przodującą rolę w poznawaniu rzeczywistości przypisywał doświadczeniu i obserwacji. Bacon dokonał klasyfikacji nauk, przypisując szczególną rolę przyrodoznastwu, dzięki któremu człowiek może zyskać władzę nad naturą.

John Locke (1632-1704)- angielski filozof i pedagog, był zwolennikiem bezwyznaniowego deizmu, który uznawał Boga jako istotę genialną, twórcę świata, ale odrzucał Go takim, jakim przedstawiał Kościół- jako istotę obdarzoną boskością. Uważał rozum ludzki za nie zapisaną kartę, która wypełniona zostaje na drodze doświadczeń, tym samym odrzucając kartezjańską teorię idei zrodzonych. Bacon rozróżniał 2 rodzaje doświadczeń: postrzeżenia, bedące obserwacją świata zewnętrznego oraz refleksje, powstałe w wyniku działania umysłu. 

Izaak Newton (1642-1727)- angielski matematyk, fizyk i filozof. Odkrył prawo powszechnego ciążenia, trzy zasady dynamiki, potwierdził odkrycie Mikołaja Kopernika. Przyczynił sie do znacznego rozwoju nauk przyrodniczych. Jego zdaniem zasady matematyczne mają znaczenie dla nauk filozoficznych. 

Baruch Spinoza (1632- 1677)- holenderski filozof, kontynuator myśli Kartezjusza. Podtrzymywał, że prawdą jest tylko to, co można rozumowo określić i uzasadnić. 

Immanuel Kant (1724-1804)- filozof niemiecki, profesor logiki i matematyki w Królewcu (Prusy Wsch.). Był bardzo dokładny. Na spacer wychodził zawsze o tej samej godzinie. Uznawał, że wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia, a jedyną postawę moralności stanowi wola człowieka. Oświecenie według Kanta to wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej winy (…). Miej odwagę posługiwać się własnym rozumem– tak oto brzmi hasło oświecenia.

Wolter (1694-1778)- francuski filozof, prawnik, poeta, niestrudzony propagator idei oświecenia, tolerancji religijnej, postępu cywilizacyjnego. Autor powiastki filozoficznej, słynnego Kandydu. W swoich pismach głosił  swobodę myśli, ideę miłości człowieka i potrzebę sprawiedliwości. Walcząc z przejawami ciemnoty i głupoty ludzkiej posługiwał się często satyrą. Był obrońcą humanitaryzmu, ostro krytykował instytucje feudalne- zwłaszcza dwór i Kościół.

Jean Rousseau (1712-1778)- filozof  francuski, pisarz czułego serca, reprezentant sentymentalizmu. Napisał powieść Nowa Heloiza, Umowę społeczną, która rozpoczyna słynne zdanie: Człowiek urodził się wolny, a wszędzie jest w okowach. Rousseau pragnął przekonać czytelników, że równość jest najwyższym prawem ludzkim i to prawo powinno obowiązywać każde społeczeństwo. Ludzie powinni posiadać jednakowe prawa polityczne i jednakowe prawo do szczęścia.