Mikołaj Rej – biografia, życiorys, twórczość

Mikołaj Rej (1505 – 1569) urodził się w Żurawnie pod Haliczem na Rusi Czerwonej, jako syn zamożnej rodziny ziemiańskiej, właściciela podkarpackiej wsi Nagłowiec – stąd późniejszy literacki przydomek z Nagłowic. Uczył się najpierw w Skalmierzu, a następnie we Lwowie, a w 1518 r. rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, na Wydziale Sztuk Wyzwolonych, ale już po roku wrócił do Żurawna. W szkołach niewiele się nauczył, gdyż bardziej niż nauka pociągały go zabawy i wesołe towarzystwo.

W 1523 roku rozpoczął służbę na dworze wojewody sandomierskiego Andrzeja Tęczyńskiego. Zawstydzony własnym nieuctwem zaczął się dokształcać; przejmując humanistyczne zamiłowanie do nauki – dużo czytał, pisał wiersze, zajmował się muzyką. Po pięciu latach opuścił dwór Tęczyńskiego i osiadł na wsi.

Dzięki otrzymanemu spadkowi po śmierci ojca i poślubieniu zamożnej panny w 1531 r., usamodzielnił się pod względem materialnym. Był gospodarzem z zamiłowania, doskonale zarządzał swym licznym majątkiem, założył dwa miasta: Rejowiec i Okszę.

Mikołaj Rej brał aktywny udział w życiu publicznym, obserwując przy tym bacznie otaczający go świat i ludzi. Wiele podróżował po Polsce, ale za granicę nigdy nie wyjeżdżał. Cieszył się dużą popularnością wśród szlachty, wyjeżdżał. Cieszył się dużą popularnością wśród szlachty, zawsze dowcipny i wesoły, a nawet rubaszny, pełen mądrości życiowej. Dążył do ograniczenia praw magnaterii i kleru w imię szlacheckiego demokratyzmu. W 1537 r. wziął udział w ruchu rokoszowym oraz tzw. wojnie kokoszowej, został posłem na sejm.

Po śmierci króla Zygmunta Starego porzucił wiarę katolicką na rzecz kalwinizmu – 1562 r. Zmarł w 1569 roku, w założonym przez siebie mieście Rejowiec.

W swojej twórczości nawiązywał do dorobku poprzedników, nadając jednak motywom średniowiecznym wymowę humanistyczną. Reja nazwano ojcem literatury polskiej, ponieważ był pierwszym pisarzem, który tworzył wyłącznie po polsku. W jego utworach odbiło się mu współczesne życie narodu. On pierwszy dowiódł, że literatura może się rozwijać w języku narodowym, przyczyniając się w ten sposób do zwycięstwa języka ojczystego nad panującą dotychczas łaciną. Napełniało go troską to, że Polacy gardzą swoim językiem i nie mają literatury narodowej. Z tej obywatelskiej troski zrodziło się pamiętne hasło, będące myślą przewodnią całej jego twórczości: A niechaj narodowe wżdy postronni znają, Iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają.

Mikołaj Rej był samoukiem, dlatego jego własne utwory, dotyczące aktualnych zagadnień politycznych, społecznych, religijnych i obyczajowych mają charakter dydaktyczny. Swój program reform przedstawił w Krótkiej rozprawie między trzema osobami, Panem, Wójtem i Plebanem (1543). W popularnym Żywocie człowieka poczciwego zawarł pochwałę ziemiaństwa (1568). Uznaniem cieszyły się także jego fraszki, zebrane m.in. w tomie Zwierzyniec (1562).