J.W. Goethe – Faust – Streszczenie

Dramat J.W. Goetjego Faust poprzedzają wiersz Przypisanie, Prolog w teatrze oraz Prolog w niebie. Przypisanie to liryczna dedykacja, którą Goethe poświęca swoim przyjaciołom z lat młodość, a którzy już nie żyją.

W Prologu w teatrze występują dyrektor, peota i komik. Słowa Dyrektora określają krąg spraw i rodzaj sztuki jaką chciałby wystawić na scenie. Jego zdaniem powinna to być sztuka prosta dla mas i właśnie taką mają napisać poeta i komik.

Właściwy dramat rozpoczyna się Prologiem w niebie, gdy przed oblicze Boga przybywa Mefistofeles i jak w Księdze Hioba czyni zakład, tym razem o duszę Fausta. Uważa, że uda mu się zwieść uczonego, wystawić Fausta na prósbę, ponieważ jest spokojny o swojego sługę i wierzy, że bohater nie ulegnie pokusom diabła.

Część I

Jest Wielka Sobota. Faust siedzi w swej izbie i rozmyśla, że całe swe życie spędził studiując mądre książki, ale i tak nie posiadł prawdziwej wiedzy o życiu. Zdecydował więc zająć się magią, by może w ten sposób znaleźć prawdę, szczęście i cel w życiu, lepiej poznać świat. Tymczasem przychodzi do niego uczeń Wagner i jak wynika z ich rozmowy, reprezentują dwie różne postawy wobec życia. Wagner twierdzi, że głównym źródłem wiedzy o życiu jest wiedza książkowa, rozumowa. Zdaniem Fausta istnieją inne sposoby poznania oprócz rozumu. Po wyjściu ucznia doktor postanawia wypić truciznę, nie mogąc pochodzić się z myślą, że zdobyta wiedza nie dała mu szczęścia, czuje się nikim. Lecz pieśń o zmartwychwstaniu Jezusa, którą śpiewa chór aniołów uniemożliwia mu popełnienie samobójstwa.

Faust wyszedł przed bramę miasta, gdzie ponowanie spotał się z Wagnerem. Zauważa czarnego psa i zabiera go do swego domu. Podczas, gdy uczony rozważa słowa Biblii pies przeszkadza mu, po czym zamienia się w poczwarę. Gdy Faust chce go wyrzucić z domu ten z kolei przemienia się w Mefistofelesa, który ma na sobie strój wędrownego nauczyciela. Szatan nie może opuścić domu, ponieważ na progu jest narysowany znak Chrystusa. Duchy przywołane przez Mefisto usypiają Fausta swoją pieśnią, po czym szatan opuszcza dom.

Mefistofeles ponownie odwiedza Fausta, chce go sprowadzić na złą drogę. Rozczarowany ograniczonością wiedzy doktor wchodzi w układ z diabłem. Zaprzedaje mu swą duszę, by przy jego pomocy zgłębić tajemnicę istnienia. Przyjmuje od niego dar nieśmiertelności i wiecznej młodości do momentu, gdy Mefisto przekona go o tym, że warto żyć i doktor wypowie słowa: Chwilo, trwaj! jesteś piękna!, wówczas dusza Fausta dostanie się do piekła.

Od tej chwili diabeł, by zdobyć duszę Fausta czyni wszelkie zabiegi, by sprowokować go do wypowiedzenia magicznych słów. Odmłodzony doktor zdobywa miłość pięknej, niewinnej Małgorzaty i uwodzi ją. Miłość do Fausta doprowadza ją do zguby. Nieświadomie przyczynia się do śmierci matki, podając jej środek nasenny otrzymany od Fausta po to, by on mógł ją odwiedzić. Z rąk Fausta ginie także jej brat Walenty, który ganił siostrę za złe prowadzenie się i zniszczył instrument diabła. Małgorzata rodzi dziecko, które następnie topi. Z tego powodu popada w obłęd, a w konsekwencji zamknięta w więzieniu oczekuje na egzekucję.

Faust ma wyrzuty sumienia, dlatego diabeł przenosi go na szczyt góry, gdzie właśnie odbywa się sabat czarownic. Na prośbę doktora Małgorzata zostaje uratowana, jednak wyrzeka się kochanka i pragnie ponieść zasłużoną karę. Nieszczęśliwa dziewczyna powierza się łasce bożej, okazuje skruchę, za co jej dusza zostaje wybawiona.

Tak więc Faust wstrząśnięty historią Małgorzaty wyzwala się spod sił szatańskich i wyrzeka się egoistycznych pragnień. Zadowolenie i wielką radość daje mu dopiero praca dla innych ludzi, przy osuszaniu bagien. Pomimo wielu błęgów, Faust zwycięża, Bóg go uratował, nieważne, iż w chwili zapomnienia powiedział: Chwilo trwaj. Grzechy zostały mu wybaczone.