Henryk Sienkiewicz – Potop – Charakterystyka Kmicica. Przemiana bohatera.

Andrzej Kmicic to główny bohater powieści Henryka Sienkiewicza Potop. Dzieje jego życia były niezwykle burzliwe. Jego przeżycia powodują, że bohater zmienia się podczas akcji. Największy wpływ na wewnętrzną przemianę Kmicica ma miłość do Oleńki, służba u Janusza Radziwiłła oraz obrona Jasnej Góry.

Kmicic był potomkiem starego, niegdyś potężnego i zamożnego rodu. W wyniku licznych wojen ich majątki stawały się coraz bardziej uboższe, choć nadal pozostawali rodem znaczącym na Litwie. Jego ojciec brał udział w licznych wyprawach wojennych, podczas których zaprzyjaźnił się z dziadkiem Oleńki, Herakliuszem Billewiczem. Przed śmiercią stary Billewicz w testamencie zapisał Andrzejowi wieś Lubicz, a do tego wyraził wolę, by poślubił jego wnuczkę Aleksandrę.

Upłynęło wiele czasu zanim Kmicic przybył do Wodoktów, gdzie mieszkała Oleńka. Był żołnierzem i służba ojczyźnie była dla niego najważniejsza. Pierwsze ich spotkanie wywarło na obojgu ogromne wrażenie, stało się początkiem wielkiej miłości, jednocześnie doskonale ukazało ich różnicę charakterów. Ona spokojna, opanowana i pobożna, on zaś człowiek o gwałtownym temperamencie, porywczy, pełny brawury żołnierz przybywający do niej wraz z oddziałem złożonym z awanturników i zabijaków.

Oleńka jest nieco przestraszona niezrównoważonym usposobieniem młodego mężczyzny, nie może się jednak oprzeć jego urokowi. Po odjeździe chorążego orszańskiego długo wydawało jej się, że widzi jak na jawie płową czuprynę, siwe oczy i śmiejące się usta, w których błyszczały białe jak u młodego psiaka zęby.

Wybryki kompanów Kmicica stają się przyczyną nieporozumień z narzeczoną. Gdy Butrymowie zabijają w walce jego towarzyszy, w odwecie pan Andrzej pali Wołmontowicze – wieś Butrymów. Jest prawdziwym i wiernym przyjacielem, dlatego wszystkie zbrodnie popełnione na bliskich stara się pomścić. Bywa wówczas niepohamowany, bezlitosny i okrutny. Niestety, Oleńka nie może wybaczyć mu krzywdy jaką wyrządził jej sąsiadom. Wypędza go z domu, nie chce go więcej widzieć.

Kmicic to człowiek zbyt impulsywny, najpierw działa, potem dopiero przychodzi refleksja o charakterze dokonanego czynu. Swym zachowaniem powoli traci dobre imię, Oleńkę i zaufanie przyjaciół. Zdolny jest jednak do wielkich namiętności – kocha Oleńkę i nie chce z niej zrezygnować. Co niezwykle istotne, za sprawą miłości do panny Billewiczówny, dojrzewa duchowo. Z dumnego, nie stroniącego od kieliszka szlacheckiego warchoła, zmienia się w gorącego patriotę. Pragnie walczyć o wolność ojczyzny, aby odkupić swoje winy, być godnym ręki Oleńki.

Postanawia zaciągnąć się na służbę u Radziwiłła. Lecz los prześladuje go bezlitośnie, brnie coraz bardziej w ciemny zaułek. Po złożeniu w dobrej wierze przysięgi bezwzględnej wieności księciu zostaje przez patriotyczną szlachtę okrzyknięty zdrajcą. Młody, naiwny nie zdawał sobie sprawy, że hetman chce zdradzić króla i opowie się po stronie Szwedów. Nieuświadomiona zdrada staje się kolejnym etapem upadku bohatera.

Poznawszy zdradziecką grę Radziwiłłów, wypowiada im posłuszeństwo. Podejmuje próbę oczyszczenia siebie z win poprzez służbę ojczyźnie. Pod zmienionym nazwiskiem Babinicz Kmicic dokonuje wielu bohaterskich czynów. Najpierw udaje się na Jasną Górę, gdzie z ogromnym poświęceniem broni klasztoru. Jest to przełomowy moment w losach Kmicica. Przed walką wchodzi do kaplicy jasnogórskiej, przeżywa wewnętrzną przemianę – staje się lepszym człowiekiem. 

Cechuje go nadludzka odwaga, igra ze śmiercią – wysadza kolumbrynę szwedzką na Jasnej Górze, ratuje króla Jana Kazimierza w górskim wąwozie przed Szwedami, walczy z węgierskim najeźdźcą Rakoczym. Nie dba o zaszczyty i nagrody. Główną motywając jego działania jest chęć odzyskania dobrego imienia.

Okupiwszy winy służbą dla ojczyzny, publicznie zrehabilitowany, Kmicic zwycięża także w walce o serce swej damy. Za wszelkie poniesione trudy największą nagrodą dla niego jest małżeństwo z Oleńką.