Bilans płatniczy

Jak podaje Richard Caves: bilans płatniczy państwa jest statystycznym zestawieniem wszystkich transakcji gospodarczych, które zostały zawarte między jego mieszkańcami, a resztą świata (Caves 1998). Od czasu, gdy ów autor opublikował książkę zawierającą to stwierdzenie, idea bilansu płatniczego nie zmieniła się. Jednakże w przypadku bilansów sporządzanych przez Narodowy Bank Polski, od przystąpienia do UE w 2004 r., przygotowywane są one już nie na bazie płatności, lecz na bazie transakcji. Można je uznać za wierne źródło informacji o tym, jak wyglądają stosunki finansowe danego państwa ze światem za dany rok. Do płatności systemu bankowego dołączane są dane o obrotach polskich podmiotów gospodarczych, dzięki czemu obraz stosunków gospodarczych jest bardziej kompletny.

Bilans płatniczy prezentowany jest z wyszczególnieniem na rachunek bieżący, rachunek kapitałowy, rachunek finansowy, saldo błędów i opuszczeń oraz oficjalne aktywa rezerwowe (Treder 2005).

Rachunek bieżący ujmuje zestawienie: salda obrotów towarowych, w którego skład wchodzą przede wszystkim transakcje kupna i sprzedaży; salda usług; salda dochodów (m.in. przekazywane z zagranicy wynagrodzenia dla Polaków pracujących za granicą); salda transferów bieżących, czyli transakcji jednostronnych (np. darowizny).

W przypadku rachunku kapitałowego, transfery dokonywane przez sektor rządowy i prywatny, mają charakter bezzwrotny i są przeznaczane na finansowanie różnych środków trwałych, np. na budowę dróg czy szkół. Do takich transferów kapitałowych zaliczono również środki przekazane rządowi przez UE lub otrzymane przez tą instytucję z rządu.

Rachunek finansowy obejmuje przede wszystkim bezpośrednie inwestycje kraju z zagranicą i odwrotnie, zagranicy z krajem. Dodatkowo zaliczane są do niego inwestycje portfelowe, czyli wszystkie te, które polegają na zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych. Zagraniczne inwestycje portfelowe dokonywane przez kraj stanowią aktywa. Do pasywów zaliczy się  z kolei inwestycje portfelowe zagranicy w kraju. Wśród składników rachunku finansowego wyróżniono również pozostałe inwestycje (głównie kredyty i pożyczki), a także pochodne instrumenty finansowe.

W skład bilansu płatniczego wchodzi także saldo błędów i opuszczeń – wszelkie transakcje zapisane błędnie lub zupełnie niezarejestrowane, a także oficjalne aktywa rezerwowe, czyli aktywa występujące w zagranicznej walucie (Treder 2005).