Barok – ogólna charakterystyka epoki

  • Nazwa i czas trwania epoki

Barok to epoka literacka obejmująca w zasadzie XVII wiek, choć także zjawiska z końca XVI i I połowy XVIII wieku.

Włoskie słowo barocco oznacza perłę o dziwnym, nieregularnym kształcie, rzec można – nie w pełni wartościową. Tak też określano tę epokę, jako dziwaczną i pozbawioną większych wartości.

  • Charakterystyka epoki

Barok to epoka sprzeczności i kontrastów.

Charakteryzowała się różnorodnością tematów i form w zależności od kręgu kulturowego, w którym powstawała. Na określenie nowych tendencji w różnych krajach używano odmiennych terminów: gongoryzm w Hiszpanii, marinizm we Włoszech, sarmatyzm w Polsce.

W rozwoju sztuki barokowej Polska nie różniła się od innych krajów europejskich. U nas także można zaobserwować kryzys ideałów epoki renesansu – spokojna, klasyczna harmonia między treścią a formą ulega olśniewającemu bogactwu formy, logiczna konstrukcja całości staje się mniej istotna niż dekoracyjność wyglądu. By zaskoczyć czytelnika poeci stosowali wyszukane porównania, przenośnie, epitety, gry słów, czy używali wiele różnych określeń na ten sam temat.

Krytykowano także założenia humanizmu renesansowego, a głównie umiejętności godzenia ziemskich i wiecznych wartości, rozsądne poszukiwanie ziemskiego szczęścia i tolerancja religijna. Epoka baroku szuka własnej oceny spraw wiecznych i nowych, odpowiedzi na pytanie czym jest człowiek.

  • Kontrreformacja

Na kształt całej epoki szczególnie duży wpływ wywarła kontrreformacja, która swym zasięgiem ogarnęła także Polskę. Spowodowała ona kryzys kościoła. W latach 1545-1563 podczas soboru w Trydencie podjęto wiele decyzji, które miały uchronić interesy kościoła rzymskokatolickiego, określono również założenia walki z różnowiercami.

Jezuici, istniejący od 1534 roku byli zakonem, który miał przewodzić kontratakowi Rzymu. Także w Polsce zakon jezuitów odegrał niemałą rolę w kształtowaniu światopoglądu. Szybko rosła liczba szkół zakonnych, które wprawdzie zwiększyły liczbę osób wykształconych, jednak obniżył się poziom tego wykształcenia. Wszelkie przejawy wolnej myśli, poglądy heretyckie i antykościelne podlegały surowej cenzurze.

Na początku XVII wieku przez władze kościelne został ogłoszony indeks ksiąg zakazanych. Spowodowało to obniżenie ogólnego poziomu literatury. Szybko jezuitów uznano za ludzi nietolerancyjnych, ingerujących we wszelkie przejawy życia zarówno religijnego i prywatnego.

  • Sarmatyzm

W wieku XVI pojęcie sarmatyzmu obejmowało pozytywne cechy szlacheckie, takie jak: patriotyzm, uczciwość, pracowitość. W XVII wieku miejsce dawnych cnót zajęły wady – obojętność wobec losów ojczyzny, warchalstwo, pijaństwo, brak poszanowania obyczajów, wyzysk chłopa, co spowodowało, że przynajmniej II połowa XVII wieku jest dla Polski okresem wielkiego kryzysu. Bunty chłopskie przeciw uciskowi feudalnemu, potop szwedzki i anarchia szlachecka osłabiły jej pozycję polityczną.

  • Gatunki literackie baroku

W baroku tworzono: elegie, sonety, sielanki, hymny, pieśni, epickie romanse rycerskie i pasterskie, pamiętnikarstwo. Poza operą barok nie stworzył niczego, co byłoby jego wyłącznym dorobkiem.

 

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.